Capaciteitsdruk verminderen in de geboortezorg

16 november 2022

In Zuidwest-Nederland doen ze het gewoon!

Dat de toegankelijkheid van de geboortezorg onder druk staat is helaas geen verrassing meer. Door de tekorten aan gespecialiseerde verpleegkundigen en kraamverzorgenden is de verwachting dat problemen rond capaciteit en beschikbaarheid steeds nijpender worden. Zeker als er zich ook nog – zoals afgelopen zomer – een geboortegolf aandient.

Een werkgroep met zorgverleners uit verschillende VSV’s in Zuidwest-Nederland heeft daarom een menukaart opgesteld met maatregelen die kunnen bijdragen aan het verminderen van deze capaciteitsproblemen. De geboortezorg in deze regio had al langer te maken met capaciteitsproblemen, veroorzaakt door een toenemend aantal geboorten in de regio, een hoog percentage kwetsbare zwangeren en een afname van het aantal thuisbevallingen. Met de menukaart worden in 3 categorieën mogelijke oplossingen aangeboden: Herbeoordelen van werkafspraken, ontwikkelen van protocollen en het reorganiseren van zorg.

Wij zijn heel benieuwd hoe dit heeft uitgepakt en spreken met betrokkenen van het eerste uur!

Wouter Meijer, adviseur bij Samergo, de regionale ondersteuningsstructuur (ROS), is de eerste die we spreken. Hij vertelt: “De coronacrisis is, hoe wrang ook, een enorm vliegwiel geweest voor de samenwerking in de regio Zuidwest-Nederland. Het District Verloskundig Platform Rijnmond (DVP), Samergo en ROAZ Zuidwest-Nederland vonden elkaar en binnen no time werd capaciteits- en scenarioplanning dagelijkse en actuele kost. Het DVP Rijnmond nam vanuit de ROAZ expertisegroep geboortezorg het initiatief voor de oprichting van het regionaal coördinatie- of capaciteitsteam (RCT).”

Wouter geeft aan dat continuïteit en capaciteit van acute geboortezorg inmiddels hoog op de prioriteitenladder staat in deze regio. Ook bij de ziekenhuisbesturen. In die zin is het logisch dat iets als het capaciteitsdashboard in de regio Zuidwest-Nederland al in een vroeg stadium is geïmplementeerd. De menukaart is ‘next level’. Wouter: “Met het LPZ dashboard creëren we inzicht in de beschikbare capaciteit van geboortezorg in de regio. Met de menukaart, het regionale capaciteitsoverleg en een lange termijn aanpak maken we nu de omslag naar probleemoplossende scenario’s.”

De menukaart schrijft niet voor. Het is een keuzemenu voor VSV’s

Wouter Meijer

De menukaart biedt maatregelen die binnen de VSV’s overwogen kunnen worden voor de substitutie van zorg en het verkorten van ligduur. Het document is echt bedoeld als keuzemenu. Het schrijft niet voor. VSV’s kunnen er zelf mee aan de slag.

Verplaatste thuisbevallingen

Eveline van der Leeuw-Jongekrijg kan erover meepraten. Eveline, zelfstandig eerstelijns verloskundige en voorzitter van Stichting Geboorteketen, heeft met verschillende onderdelen van de menukaart gewerkt. In het Franciscus Gasthuis & Vlietland wordt inmiddels gewerkt met concentratie van geboortezorg. Alle zorg gaat naar één locatie. Eveline: “bij ons heeft deze beweging naar concentratie van zorg als een accelerator voor samenwerking gewerkt.” In het ziekenhuis is met een eerstelijns bevalkamer gestart. De zorg wordt door een verloskundige en een kraamverzorgende geboden. Door deze verplaatste thuisbevalling is er minder vraag naar pijnstilling, wordt de barende vrouw niet alleen gelaten en vermindert de druk op de schaarse O&G verpleegkundigen. Een win-win-situatie.

Maar dat is niet het enige. Nieuwe protocollen worden – met de menukaart als onderlegger – omarmd. Meconiumhoudend vruchtwater, voorheen een standaard verwijzing naar de tweede lijn, wordt in het ziekenhuis nu in de eerste lijn gehouden, op basis van goede voorwaarden, afspraken en samenwerking en als er een buddy beschikbaar is. Eveline vertelt: “Het CTG wordt door de eerste lijn aangesloten en deze wordt op afstand beoordeeld door een klinisch verloskundige of een arts assistent.”

Met een gedeeld urgentiebesef worden nieuwe protocollen omarmd.

Eveline van der Leeuw-Jongekrijg

Eveline benadrukt dat het ontwikkelen van protocollen of het herbeoordelen van werkafspraken alleen maar werkt als er een regionaal gedeeld urgentiebesef is. Er is verbinding nodig tussen bestuur en de werkvloer. “Je móet met elkaar willen kijken naar oplossingen die niet voor de hand liggen”.

Substitutie van zorg bij langdurig gebroken vliezen

Een van die voorbeelden van ánders met elkaar willen kijken betreft de gebroken vliezen. Waar voorheen na 24 uur gebroken vliezen, de zwangere vrouw standaard zou zijn overgedragen, wordt zij nu voor een controle bij de gynaecoloog uitgenodigd. Pas na 72 uur wordt het – zo is nu afgesproken – een medisch indicatie. Tot die tijd houdt de verloskundige in de eerste lijn de situatie nauwlettend in de gaten. Eveline: “als er bijvoorbeeld een infectierisico ontstaat, draag ik uiteraard onmiddellijk over.” Mocht er een inleiding nodig zijn, dan is dat ook niet meer perse een opname. Het ‘ballonnetje’ kan ook tijdens een consult bij de gynaecoloog worden geplaatst. Ook hier is de verloskundige dan degene die de zwangere vrouw goed in de gaten houdt en blijft het ziekenhuisbed langer leeg.

Leonoor van Eerden, gynaecoloog in het Maasstad Ziekenhuis beaamt: “Bestaande afspraken moeten worden herzien, zodat er ruimte komt in de tweede lijn. We moeten er met elkaar voor zorgen dat er bedden beschikbaar blijven in de ziekenhuizen zodat er geen bevallingen op de parkeerplaats hoeven plaats te vinden.”

We moeten er met elkaar voor zorgen dat er bedden beschikbaar blijven in de ziekenhuizen zodat er geen bevallingen op de parkeerplaats hoeven plaats te vinden.

Leonoor van Eerden

GB Streptokok kan ook poliklinisch

In het VSV van Leonoor zijn verschillende nieuwe protocollen afgesproken. Zo worden zwangeren die de groep B streptokok dragen, nu poliklinisch behandeld. Leonoor: “voor het toedienen van de antibiotica is het stempel ‘medisch’ helemaal niet nodig. Er kan poliklinisch een infuus worden aangebracht.” Leonoor vertelt ons dat de herbeoordeelde afspraken uiteraard niet tot een hoger risico mogen leiden voor de zwangere vrouwen. Partijen zijn verplicht om zo goed mogelijk te zorgen voor zwangeren. Het is dus belangrijk om er met alle partijen in het VSV over te praten. En alleen al dat praten over cases en risico’s leidt al tot betere samenwerking, tot meer begrip voor elkaars situatie. Leonoor: “minder druk op de bedden in de tweede lijn is van groot belang. Maar dat betekent niet dat mensen na een bevalling meteen naar huis kunnen. In Rotterdam is het aantal vrouwen in een kwetsbare situatie groot. Een bevallen vrouw kan naar huis, maar – zeker in een kwetsbare situatie – is er dan wel kraamzorg nodig. En binnen de kraamzorg is de capaciteitsproblematiek ook heel groot. Dus soms kies ik er toch voor om een mevrouw nog eventjes hier te houden..”

Kraamzorgproblematiek groot

Over de druk in kraamzorg kunnen Clarissa Verhoeks (directeur/eigenaar van Kraamzorg XL) en Karin Visbeen (zorgmanager kraamcentrum DAT) veel vertellen. Beiden benadrukken de problematiek: “kraamverzorgenden worden schaars. Er is simpelweg onvoldoende personeel en de financiële marges in de kraamzorg zijn, door de huidige tarieven, erg klein. Hierdoor is het binden en behouden van het schaarse personeel een grote opgave.” Het capaciteitsoverleg is zeer waardevol voor de kraamzorgsector: “Daar hebben we bijvoorbeeld ingebracht dat het weliswaar voor de ziekenhuizen heel slim is om op woensdag de sectio uit te voeren, zodat het jonge gezin op vrijdag naar huis kan, maar dat dat alleen maar kan als er kraamzorg thuis beschikbaar is. Wij hebben in het weekend namelijk minder kraamverzorgenden beschikbaar. Dus wij pleiten in dit gremium om met elkáár de problematiek op te lossen. Alleen het verschuiven van problematiek is niet genoeg. Minder druk op de ziekenhuisbedden moet niet betekenen dat het ergens anders in de keten gaat knellen. We moeten het sámen doen.”

Alleen het verschuiven van problematiek naar een andere plek in de keten is niet genoeg

Clarissa Verhoeks en Karin Visbeen

Wouter reageert beamend: “We moeten met elkaar werken aan vertrouwen. Dit is een regionale transformatie van de organisatie en inhoud van geboortezorg. Om op de lange termijn (richting 2030) de capaciteit, continuïteit en kwaliteitstandaard van geboortezorg te kunnen behouden zijn ook meedenkende zorgverzekeraars nodig die met ons buiten de gebaande paden durven te denken. En uiteraard moeten we ons ertoe verplichten om het perspectief van de toekomstige ouders mee te wegen!”