Workshop en hulpmiddelen prenataal huisbezoek JGZ
4 juli 2022
geüpdatete versie (handige links naar overzichtspagina NCJ opgenomen)
Op 1 juli 2022 gaat de wijziging van de Wet publieke gezondheid in, waarin staat dat alle gemeenten een prenataal huisbezoek door de jeugdgezondheidszorg aan zwangeren en/of hun gezinnen in een kwetsbare situatie (PHB JGZ) moeten aanbieden. Om de samenwerking tussen de lokale partijen rondom het prenatale huisbezoek te versterken hebben het NCJ en CPZ in opdracht van VWS een workshop ontwikkeld. Deze workshop heeft als doel de professionals te informeren en de lokale samenwerking te stimuleren voor de implementatie van het prenatale huisbezoek.
Tijdens deze sessie kwamen alle elementen van de workshop aan bod: gefilmde praktijkcases en de inhoudelijke kennis werden gedeeld tijdens rondetafelgesprekken.
Meer weten?
check dan ook de themapagina van het NCJ
Hier vind je ook de handreiking bij dit prenataal huisbezoek door de JGZ en een fijn voorbeeld van de gemeente Utrecht.
De workshop is bedoeld om in de eigen regio te gebruiken. Handzame tips op dat te doen? Pak dan deze pagina erbij!
Animatie
In deze animatie worden in vogelvlucht de hoofdpunten over het prenataal huisbezoek door de JGZ belicht. Het hele traject van signaleren tot het zoeken van passende ondersteuning op eenvoudige wijze uitgelegd, ondersteund met animatiebeelden. Kan gebruikt worden bij een training, een (multidisciplinaire) groepsbijeenkomst of indien je als professional nog een keer wilt kijken hoe het proces van het PHB JGZ bedoeld was. Verwijzing naar het themadossier Prenataal Huisbezoek JGZ is gewenst.
Praktijkcases
Signaleren
Bij het bekijken van deze korte video-opnames is het goed je te realiseren dat:
- In de praktijk er altijd tijd moet worden uitgetrokken om een vertrouwensband op te bouwen, dit geldt zowel voor de verloskundige als voor de jeugdverpleegkundige die het huisbezoek uitvoert, als voor de VoorZorg verpleegkundige.
- Het gespeelde fragment geeft niet een volledige of juiste weergave van de praktijk omdat het gesprek deels in scene is gezet.
In deze film maken we kennis met Sharon. De verloskundige signaleert dat er aanleiding is om over achterliggende problematiek met Sharon te spreken. We zoemen in op het signaleren en de moeite die het kan kosten om een echt beeld van de situatie van de zwangere te krijgen. Het meest kenmerkende is de non-verbale reactie van Sharon op de vraag over de moeilijkheden die ze heeft. Hoe reageer je als professional?
Informeren
In dit fragment vraagt de verloskundige of de Sharon de meegegeven informatiefolder heeft gelezen. Het kan behulpzaam zijn om bij de cliënt te checken wát ze gelezen heeft. In dit geval drukt de twijfel van de Sharon een grote stempel op het gesprek gedrukt. Overigens is het geen garantie dat het gesprek soepel verloopt. Zolang een prenataal huisbezoek door de JGZ niet heel gebruikelijk is, maar juist focust op de problemen in ‘kwetsbare situaties’, zullen sommige cliënten hier weerstand tegen voelen.
Het prenataal huisbezoek
We volgen de jeugdverpleegkundige, die bij Sharon op bezoek komt. Tijdens dit prenataal huisbezoek, gaat de jeugdverpleegkundige met Sharon in gesprek om het probleem en de vraag zo helder mogelijk op tafel te krijgen. De jeugdverpleegkundige stelt ook een vervolg naar passende voorzieningen en hulp voor.
Het vervolg
De voorzorgverpleegkundige bezoekt Sharon als de baby is geboren. Dit fragment geeft duidelijk aan dat de focus op de baby en het ouderschap óók een ingang geeft in het ondersteunen van de moeder in andere aspecten van het leven. De opener houding van Sharon laat zien dat ze ook open staat als er op andere momenten samen gekeken wordt naar haar leven, mét haar kindje samen.
Vragen en antwoorden n.a.v. de kick-off van de workshop
Er was een ruime en gevarieerde deelname aan het webinar, een vertegenwoordiging van bijna alle bij de Kansrijke Start en het prenatale huisbezoek betrokken professionals. Van de gestelde vragen en opmerkingen is een compilatie gemaakt. We kregen ook vragen of opmerkingen over de gefilmden, variërend van ‘wat goed dat deze mensen dit aandurfden’ tot commentaar op de gesprekstechnieken of de druk op de cliënt. We willen hierbij graag benadrukken dat we hebben gekozen voor zo echt mogelijke situaties, met “echte” mensen. Het webinar niet bedoeld was om te laten zien ‘hoe het moest’, maar vormt juist de aanleiding om er lokaal in een groep over te praten: ‘hoe doen WIJ dit lokaal met elkaar?’
| Vraag | Antwoord |
| Er was een aantal vragen over de naamgeving en het prenatale huisbezoek. Ook de beleving van de ouder(s) van een huisbezoek, zowel positief als negatief werd genoemd. | In de wetswijziging wordt het een ‘prenataal huisbezoek bij zwangeren in de kwetsbare situatie’ genoemd en dit hebben we in de handreiking en dit webinar gevolgd. In de cliënt brochure noemen we het een ‘Huisbezoek als je zwanger bent, met als ondertitel ‘Samen kijken naar de mogelijkheden’. Er is natuurlijk een groot verschil tussen een kennismakingshuisbezoek JGZ zoals al op veel plekken plaats vindt en een gerichte vraag voor een huisbezoek ter ondersteuning van gesignaleerde kwetsbaarhecen. |
| Waarom is er geen koppeling gemaakt met al bestaande huisbezoeken, bijvoorbeeld van de kraamzorg? | Dit is omdat het huisbezoek van de kraamzorg een ander doel heeft, namelijk het zorgen voor de best passende kraamzorg bij het gezin. Daarnaast is een kraamzorg vaak wat verder in de zwangerschap, terwijl je om prenatale schade te voorkomen graag zo vroeg mogelijk passende ondersteuning aan wilt bieden. De koppeling kraamzorg en jgz moet uiteraard wel bestaan, in enerzijds signaleren en als je niet zelf de passende ondersteuning kan bieden, het prenatale huisbezoek aanbieden en benutten. En anderzijds om als er passende ondersteuning is gevonden/ingezet welke relevant is voor de kraamzorg, dit met elkaar te communiceren. |
| Waarom is het PHB JGZ zo vroeg mogelijk in de zwangerschap? | Zoals hier boven al gezegd: om prenatale schade te voorkomen is het zo vroeg mogelijk passende ondersteuning bieden gewenst. |
| Waarom wordt het niet aan alle zwangeren aangeboden? | Prenataal huisbezoek bij alle zwangeren zou het proces voor de ouders normaliseren, en versterkt de wisselwerking van de ouders met het consultatiebureau. Echter veel ouders kunnen het, samen met de geboortezorg, prima zelf en omdat je je geld maar één keer kunt uitgeven en de jgz het proces van opvoeden en opgroeien wil normaliseren, is hier vanuit de overheid voor gekozen. |
| Wat kan het consult 22-weken prik betekenen voor het PHB? | Bij het consult 22-weken prik kan de jgz signaleren dat het gezin in een kwetsbare situatie verkeert. Dit is dan ook een reden om hierover het gesprek aan te gaan, en te vragen of er al een zwangerschapshuisbezoek door een collega verpleegkundige heeft plaatsgevonden. Indien dit niet het geval is, kun je dit alsnog aan de cliënt aanbieden en als zij daarvoor open staan helpen bij de aanmelding. Dus ook de JGZ met de cliëntenbrochure van het zwangerschapshuisbezoek hebben (vanaf eind juni naast in het Nederlands ook in 9 andere talen). |
| Worden er in de lokale coalitie afspraken gemaakt met de geboortezorg? | Als het goed is gebeurt dit steeds vaker. Als het in jouw gemeente/regio nog niet het geval is, kun je het beste aan de bel trekken en gezamenlijk kijken hoe dit op korte termijn vorm te geven. |
| Kan ik nu niet meer zelf naar een passende interventie verwijzen? | Indien het voor de signalerende professional op basis van de signalen al duidelijk is welke JGZ-interventie voor dit gezin passend is, kan hij/zij het verzoek rechtstreeks met de lokale contactpersoon van deze interventie kortsluiten. Dit betreft bijvoorbeeld de interventies VoorZorg en Stevig Ouderschap, maar geldt voor alle passende interventies’. Om het nog sterker te maken: als je als professional weet en met de ouder kortsluit wat de meest passende interventie voor dit gezin is, is het gebruiken van het prenatale huisbezoek obsoleet: het is vertragend, het werkt verwarrend, het brengt nog meer mensen in het gezin en het kost werktijd. |
| Moeten er nog meer interventies of ondersteuningsvormen komen? | Als blijkt dat er ergens een tekort aan is, zal gekeken moeten worden of dit op te vullen is. Maar er zijn al heel veel bewezen effectieve interventies of ondersteuningsvormen in Nederland; denk hierbij aan individuele ondersteuning, groepsgerichte ondersteuning, informele hulp, benutten van de eigen omgeving, etc. Kijk hiervoor naar de menukaart kansrijke start of vraag het na bij de landelijke kenniscentra of koepels. |
Lees ook
